Czy będziemy świadkami upadku branży tłumaczeniowej?

Co jakiś czas słyszymy apokaliptyczne prognozy dotyczące przyszłości branży tłumaczeniowej. Jej nieunikniony upadek rzekomo spowodowany jest zmieniającymi się rozwiązaniami informatycznymi ułatwiającymi świadczenie usług tłumaczeniowych oraz zupełnie nowymi wynalazkami, które pozwalają widzieć, jak bariery językowe upadają. Spektrum oddziaływania nowoczesnych technologii na tę dziedzinę jest zadziwiająco szerokie - jednak media chętnie donoszą o skrajnościach, przedstawiając nieunikniony koniec. Zanim zaczniemy się obawiać wszystkiego, co ma przyszłość, i badać alternatywne możliwości kariery zawodowej, powinniśmy przyjrzeć się bliżej stale rozwijającemu się rynkowi usług tłumaczeniowych. Tak, być może czeka nas kilka rewolucyjnych zmian. Tak, możemy zauważyć, że wpływ maszyn na świadczenie usług tłumaczeniowych jest większy niż kiedykolwiek. Nie będziemy jednak świadkami tego, że zawód tłumacza staje się przestarzały.

Dynamiczny rozwój branży tłumaczeniowej - i obawy, jakie z nim wiązały się

W ciągu ostatnich dwóch dekad rewolucja cyfrowa zasadniczo zmieniła kształt branży tłumaczeniowej. Pojawiła się zupełnie inna etyka pracy, a także nieznane wcześniej metody - takie jak praca na własny rachunek czy nawiązywanie współpracy ze specjalistami z odległych obszarów i z zagranicy. Praktycznie każdy znany sposób radzenia sobie z podstawowymi zadaniami związanymi z realizacją zleceń stał się przestarzały, a wielu przedsiębiorców albo odmawia dostosowania się, albo pozostaje w tyle za konkurencją, nagle realizując swój biznes nie dorównuje już konkurentom. Ci jednak, którym udało się przebrnąć przez pułapki dynamicznych zmian, wyszli z tej walki silniejsi niż kiedykolwiek i gotowi na nowe wyzwania. Nowe tysiąclecie przyniosło jeszcze więcej przełomowych wynalazków dla specjalistów językowych, szczególnie w dziedzinie tłumaczenia maszynowego i narzędzi CAT. Ostatnie raporty mówią, że wkrótce będziemy świadkami powszechnego stosowania sprzętu pozwalającego na natychmiastową obsługę tłumaczeniową, nawet w najdzikszych parach językowych. Nic dziwnego, że te wszystkie sensacyjne wiadomości sprawiły, że tłumacze zastanawiali się, czy ich własny, ludzki wkład nie stanie się wkrótce bezużyteczny.

Bardzo potrzebny jest ludzki dotyk - po co nam go w tłumaczeniu?

Są pewne projekty, które wymagają zwięzłości i spójności stosowanej nomenklatury; w takich przypadkach narzędzia CAT są niewiarygodnie pomocne i mogą znacznie skrócić czas realizacji (co niewątpliwie zostanie docenione przez klientów). Mimo że tłumaczenia maszynowe i narzędzia CAT stają się coraz bardziej popularne, stają się coraz lepsze i bardziej intuicyjne z każdą aktualizacją, nie ma możliwości, aby całkowicie zastąpiły człowieka. Przygotowanie docelowego tekstu wymaga znacznie więcej wysiłku niż tylko przetłumaczenie poszczególnych słów z jednego języka na drugi. Nawet instrukcje techniczne wymagają od kogoś przejścia przez gotowe tłumaczenie maszynowe w celu sprawdzenia układu, błędów, a w przypadku języków fuzyjnych (tzw. inflected) - końcówek wyrazów. Sprawy komplikują się jeszcze bardziej, gdy zagłębiamy się w tłumaczenie literackie, prawnicze czy medyczne; nikt prawdopodobnie nie byłby zadowolony z książki, która została przetłumaczona wyłącznie przez maszynę. Język jest wspaniałym narzędziem, a zgłębianie wszystkich jego zawiłości w przygotowywanych przekładach - takich jak sarkazm, metafory, skomplikowane porównania, zdjęcia czy inne odniesienia do sztuki - zależy w dużej mierze od umiejętności i ogólnej wiedzy tłumacza. Zbyt wiele dzieł literackich czy kinematograficznych zostało zniszczonych przez niewłaściwe tłumaczenia, by wyobrazić sobie spustoszenie, jakie w kulturze popularnej przyniosłoby maszynowe tłumaczenie. Tłumaczenia medyczne wymagają szerokiej wiedzy, a artykuły naukowe i wypisane streszczenia często dotyczą różnych dziedzin nauki i dyscyplin medycznych płynnie przeplatają się w jednym tekście. Tylko ludzki mózg jest w stanie dostrzec te niuanse i znaleźć korelacje pomiędzy pozornie niedopasowanymi zdaniami.

​

Rola kreatywności w kształtowaniu przyszłości branży tłumaczeniowej

W sytuacji, gdy postęp technologiczny następuje zapierającą dech w piersiach szybkością, nie jesteśmy w stanie wiarygodnie przewidzieć losu lingwistów. Nie powinniśmy jednak przez przypadek umniejszać znaczenia kreatywności w procesie tłumaczenia. Ludzie są zdolni do nieszablonowego myślenia i patrzenia poza ustalone ramy; maszyny nie mogą wykorzystywać swojej kreatywności, ponieważ po prostu jej brakuje. Ogranicza je również zakres informacji, w które ludzie je wyposażyli, a zatem ich użyteczność w dużej mierze zależy od wkładu człowieka. Maszyny mogą być użyteczne i pomocne - ale ludzka kreatywność i zdolność do wymyślania unikalnych tekstów jest niezastąpiona; marketing i reklama będą zatem zawsze polegać na ludziach - ich wiedzy, doświadczeniu i oryginalności.